(Flete ditari !…nr.6)
PAZARI DHE BIXHISTENI
Jo vetem humor!
Ne shume libra kena lexu se Shkodra asht tejet e lashte.Ne argumente e pa argumente ne ato qe shkruhen apo tregon populli ne gojedhana ,thuhet se kur çoheshin muret e kalase, turqit nuk dihet se ku ishin, rumunet bridhnin me çadra, sllavet kacavareshin
neper peme 😅😀 , ndersa shume popuj te tjere qe kercenin kamsharavelin, sapo e kishin kuptu se ishin njerez!.?
Perjastohen greket e romaket me lavdine e tyne, por kur ato silleshin deteve me anije piratesh, ne Shkoder prodhoheshin arme, punohej ari e argjendi, bahesh tregeti e pse jo, edhe dashni! 😇😥….
PAZARI E BIXHISTENI
Rreth shek.XIX-te, Pazari i Shkodres numronte rreth 2 mije dyqane e konsiderohej nji nder tregjet ma te randesishme te Ballkanit!
(Mendohej se ishte i dyti ne Perandorine Osmane, mbas Stambollit). Edhe Venediku ka pase Pazarin e Shkodres si qender kryesore per te tregetu mallnat e veta.
Tregetia ne pazar ishte e ndame ne zona qe thirreshin sokaket. Ato ma te randesishmit ishin 27 sokake. Ndersa mbrenda pazarit ishte i vendosun bixhisteni, si qendra ma e randesishme dhe berthama e pazarit.
Ne bixhisten ishin 44 dyqane me artikuj te ndryshem, perfshi edhe nji kafexhi dhe nji berber.
Bixhisteni ishte i rrethuem me mure te nalta, te cilat mbylleshin me kater dyer. Rrugicat ishin te shtrume me kalldram, ne mes kishte cdo rrugice nji vije uji (ulluk) kullimi qe derdhte ujin ne liqen, nga ana e te cilit ishte vendosun edhe pazari.
Studjusi Kol Shtjefni ne librin “Shkodra ne shenimet e mia” tregon se trashigimtari i Bushatlijve, Xhemaledin Beu, qe e quente vehten princ, ia pati dhane Bixhistenin ,me disa hektare toke, nji kreditoreje françeze e quejtun Madame Elizabet De Rolande. Si perfaqesues i kesaj kreditoreje per bixhistenin ka kene shkodrani Zef Suma!
Nder 27 sokaqet e pazarit te njoftun ishin; sokaku i dyfekçijeve (ketu jo vetem riparoheshin arme, por edhe prodhoheshin ne rruge artizanale si pushke, kobure, topanxha, gjarpenuesha etj.etj.Nga mjeshtrit tregohej mjeshtri e fantazi ne punimin e pushkeve e brezave , sa qe thuhej, kur erdhi Xhavit Pasha si komandant i Kshtjelles se Shkodres dhe bani takim me parine e qytetit , u befasu e syte i mbeten te merthyeme ne sylahet ( brezat ) e burrave…qe i rivalizuen nishanave te pashait)!..Sokaqe tjera ishin ai i Hamz Ages, i kolltukhanes, i krajaneve, i oxhakut, i kujxhive (ketu argjendaret prodhonin lloj lloj gjanash artistike me ar e argjend si regjana per parzem, unaza e vath e plote zbukurime per gra e vajza),sokaku i takijeve, ,leshpunuesve,terzive, ,qelesheve( plisave te bardha) ,dyshekve e jorganave,i kovacve ,saraçve etj.etj……
Vend te veçante xenin ne pazar edhe tregetaret ambulante si ato te tregut te katundit te Ura e Vezve,, tallalleshat ( gra qe shisnin lloj lloj teshash, kostume te vjetra e te reja te qepuna per katundare apo per gra te shtreses se vorfen te qytetit , me dok e stofna te lira.
Ketu vinin me shite edhe dukagjinas prodhimet e tyne.E vlen te shenohen disa prej ketyne punimeve me dore mjeshterisht: sheke per djath e te regjna, boliera per uje e per raki, luge druni, govada, kupa me shtyp hudra, bucela, sofra rrumbullake buke, parmenda, bishta kaznash e lopatash, kular e djepa per femije, arka, furka , boshta e rrota qeresh, karrika e stola per katundin,etj.etj.punime druni!
Ne vitin 1960 u prishen bixhisteni e pazari monument kulture prej “ruejtesve te munumenteve”!? Ne vitin 2008 u ba nji imitim i ri i bixhistenit!
Ne foto dera kryesore e bixhistenit, dyqani i punimit te çelesheve( plisat) si dhe moloja…dhe dogana!
Nga Luke Luka
